Dzieje działalności kulturalno-oświatowej w Pałacu Bobrowskich

Dzieje działalności kulturalno-oświatowej w Pałacu Bobrowskich

Dwór popularnie zwany jako "Zamek" od chwili przejęcia go przez miasto służył i służy do tej pory jako placówka kulturalno-oświatowa dla naszego miasta. W zbiorach Towarzystwa Miłośników Andrychowa zachowało się kilka dokumentów i zdjęć z tamtych czasów. Na ich podstawie opracowany jest niniejszy tekst.

W 1947 roku staraniem Towarzystwa Przyjaciół Dzieci zostało założone w Zamku Państwowe Przedszkole nr 1. Główną przyczyną powstania tego przedszkola był fakt, iż zwiększyła się ilość pracujących matek. Zachodziła więc konieczność utworzenia przedszkola, do którego dzieci mogłyby uczęszczać w tych godzinach, kiedy rodzice zajęci byli pracą. Na początku jego działalności zajmowało ono 5 sal. Uczęszczały do niego dzieci od 3 do 7 lat. Przebywały pod opieką 14 doświadczonych wychowawczyń od 7.00 do 16.00. Przedszkole działało do 2006 roku.

W przyziemiu prawego skrzydła andrychowskiego pałacu, przez jakiś czas znajdowała się pracownia Albina Byrskiego, znanego fotografa andrychowskiego działającego jeszcze przed wojną.

W latach 1951-1969 funkcjonował w Zamku internat dla chłopców ze szkoły zawodowej. W związku z tym, że wśród uczniów Zespołu Szkół Zawodowych w Andrychowie była spora grupa młodzieży dojeżdżającej, powstała potrzeba stworzenia dla niej internatu. Zorganizowano go i otworzono 01.09.1951 roku w jednym ze skrzydeł Pałacu Bobrowskich. Zakład (WSW) przygotował pomieszczenia i wyposażył je w niezbędny sprzęt. W internacie znalazło się również mieszkanie dla nauczyciela. Młodzież mieszkająca w internacie korzystała z całodziennego wyżywienia na miejscu. Posiłki były przygotowywane w kuchni przez zatrudniony tam personel. Uczniowie otrzymywali państwowe stypendia, z których opłacali pobyt i wyżywienie w internacie. Życie ich skupiało się w skromnej świetlicy wyposażonej w telewizor, adapter i różne gry stolikowe. W świetlicy organizowano również naukę własną. Oprócz tego młodzież mieszkająca w internacie uczęszczała na różne imprezy kulturalne do miejscowego Domu Kultury.

Dom Harcerza, powstał w Andrychowie zgodnie z decyzją Kuratorium Okręgu Szkolnego w Krakowie z końcem grudnia 1951 roku - była to pierwsza tego typu placówka w ówczesnym powiecie wadowickim. W pierwszym roku Dom Harcerza zatrudniał 2 pracowników etatowych, którzy zorganizowali aż 8 kół zainteresowań z 98 uczestnikami. Trzeba zaznaczyć, że w pierwszym roku Dom Harcerza zajmował jedną salę w Świetlicy Stronnictwa Demokratycznego. W tej sali odbywały się zajęcia techniczne, artystyczne i sportowe. W roku 1952/53 placówka została przeniesiona do Zamku do jego lewego skrzydła gdzie otrzymała 4 sale w tym 3 pracownie. Zorganizowano wówczas pracownię techniczną, artystyczną i przyrodniczą, do których uczęszczało 208 dzieci zorganizowanych w 14 kółkach zainteresowań. Placówka zyskiwała sobie coraz większą popularność.

W roku 1957, Dom Harcerza został przemianowany przez Ministerstwo Oświaty na Dom Kultury Dzieci i Młodzieży. Celem tej placówki było poprzez prowadzenie pracowni i kółek rozwijanie zdolności i zainteresowań młodzieży, oraz umożliwianie im pożyteczne wykorzystanie wolnego od nauki i pracy czasu. Zachowała się do dziś karta ewidencyjna, którą należało wypełnić, aby zostać uczestnikiem DKDiM. Mogło nim zostać każde dziecko w wieku od 7 do 18 lat, które: osiąga dobre wyniki w nauce, a zachowaniem swoim nie przynosi ujmy młodzieży; zgłosi się dobrowolnie na uczestnika DKDM i uzyska zgodę rodziców, wychowawców i Kierownictwa Szkoły; uczestnikiem DKDiM może być tylko ten kto: uczy się pilnie w szkole, jest zdyscyplinowany, szanuje przełożonych i kolegów, wkłada w pracę całą swoją ambicję i serce, szanuje cudzą własność; uczestnik przychodzi na zajęcia punktualnie; nie marnuje czasu przeznaczonego na pracę w zespołach; po zajęciach pozostawia miejsce, instrumenty i narzędzia pracy w porządku; uczestnik stara się swoją pracą osiągać najlepsze wyniki. Dzieci i młodzież szkolna miała tu bogatą ofertę kółek zainteresowań. Można było się zapisać do kółka: tanecznego, teatralnego, czytelniczego, żywego słowa, literackiego, nauki języków obcych (j. rosyjski, niemiecki), rytmicznego, muzycznego - gry na mandolinie, akordeonie, gitarze, harmonijce ustnej, gotowania, szycia, fotograficznego, szkutniczego, technicznego, turystycznego, geograficznego, modelarskiego, lekkoatletycznego, łuczniczego, radioamatorów. Z zachowanych zapisków dotyczących osiągnięć poszczególnych kółek i ich uczestników czytamy: „ Zespoły techniczne DKDiM w Andrychowie w latach 1959/60 zdobywają nagrody na konkursach technicznych wojewódzkich. W 1959 roku Paździora otrzymał 3 miejsce w skali wojewódzkiej a jako nagrodę 300 zł. W roku 1960 Duda Jan uzyskał II miejsce i otrzymał rower. W 1959 r. na zawodach centralnych Wanda Swakoń uzyskała III miejsce, a cały zespół dziewcząt uzyskał także III miejsce, chłopcy VIII miejsce. Łucznicy z Andrychowa, nie przesadzając są znani w całej Polsce. Przechodząc zwycięsko przez zawody okręgowe, zbierają laury na zawodach centralnych organizowanych przez Ministerstwo Oświaty i Polski Związek Łuczniczy w Warszawie. I tak w roku 1958 na zawodach okręgowych w Warszawie uzyskali II miejsce, a w roku 1959 I miejsce. W 1957 roku prace kółka fotograficznego ostały wyróżnione na wystawie wojewódzkiej a potem zostały wysłane na wystawę centralną. Zespół taneczny uzyskał I miejsce na eliminacjach wojewódzkich. Od roku 1958/59 zorganizowano zespół żywego słowa. Uczestnicy tego kółka wzięli udział w powiatowym konkursie recytatorskim gdzie uzyskali od I prócz II wszystkie kolejne miejsca przed recytatorami z powiatu”.

Po otrzymaniu sali przedszkola w roku 1958 wyraźnie rozwinęła się działalność sobotnio-niedzielnych imprez masowych - najważniejszego działu pracy placówki. Były to przeważnie różne zabawy i konkursy dla wszystkich dzieci i młodzieży. DKDiM był organizatorem imprez z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka, "Karnawału Młodości", i wielu innych przedsięwzięć. W niedzielę największa sala w Zamku (północna) pełniła rolę kina dziecięcego. Frekwencja na seansach filmowych była zawsze 100 %. Filmy były dostosowane do wieku widzów, dużo było również filmów wychowawczych - związanych z tematyką przerabianą w szkole. Wszystkie imprezy cieszyły się wielkim powodzeniem wśród dzieci i młodzieży.

W roku 1969 DKDiM prowadził działalność już w 33 kołach zainteresowań skupiając 567 uczestników. Zajęcia w placówce prowadzone były od 15.00 do 19.00. Obok działalności w kołach zainteresowań prowadzono szeroką działalność imprezową dla młodzieży. W związku ze zbyt małą ilością pomieszczeń dla wszystkich zespołów, w roku tym DKDiM zmuszony był przenieść działalność niektórych kół do Liceum, Szkoły nr 1 i nr 3.

DKDiM był również organizatorem wielu wycieczek m.in. do Warszawy, Gdyni, Zakopanego, Ojcowa. Oprócz tego w tygodniu działała tu również świetlica dla dzieci oczekujących na rodziców. Mogły tam oglądać telewizor, pograć w gry świetlicowe, tenis stołowy, bilard. DKDiM miał zawsze bogatą ofertę imprez dla dzieci i młodzieży w okresie wszystkich ówcześnie występujących wolnych dni (ferie, wakacje). Bardzo ważną inicjatywą tej placówki była opieka nad dziećmi Polaków, którzy mieszkali po II wojnie światowej za granicami kraju np. w Szwecji czy Dani. Takim znamiennym wręcz już historycznym i bardzo cennym tego dowodem jest znajdujący się w zbiorach TMA list z 26 września 1956 roku, od Pani Stanisławy Kowalczyk nadany w Szwecji a adresowany do Pani Janiny Wojnarowskiej - Dom Harcerza, Andrychów, woj. Kraków. Czytamy w nim m.in.: "Szanowna Pani. List otrzymałam za który serdecznie dziękuję. Co do Krysi to się bardzo podobało w Polsce. I zawsze panią wychowawczynią wspomina że pani była bardzo dobra, dla Krysi. I oczywiście koleżanki. A teraz Pani opiszę o Krysi powrocie do Szwecji. (......)Pojechała Krysia samochodem do Konsulatu. I koleżanki z którymi była, w Konsulacie zrobili ładne przyjęcie. Mówiła ładne wiersze, co się nauczyła w Zakopanem i śpiewała Hymn Polski. Bardzo się podobało wszystkim że tak się tyle wierszy nauczyła i piosenek. (.....) A teraz ja z mężem bardzo Pani, dziękujem za dobre serce. Że Krysia się nauczyła tyle wierszy i piosenek. I oczywiście po polsku dobrze mówi. Co do Krysi to chodzi do szkoły i się dobrze uczy. Zawsze wspomina Polskę. Że tak miała wesoło, i tyle zwiedzała ładnych miast(......).

W 1960 roku Komitet Rodzicielski był założycielem "Ogródka jordanowskiego przy Zamku", który służył również przedszkolakom i dzieciom ze świetlicy.

Dom Kultury Dzieci i Młodzieży obejmował swoim zasięgiem nie tylko młodzież ze szkół andrychowskich ale także z okolicznych wiosek takich jak: Rzyki, Belęcina, Inwałd, Gierałtowice, Łęg. Średnio w ciągu roku szkolnego przewijało się 600 dzieci i młodzieży - co w okresie od 1951 do 1976 roku dawało 15 000 dzieci i młodzieży. Nie wliczamy tu balów, konkursów, imprez sportowych i kulturalnych, seansów kinowych, wycieczek i biwaków.

30 maja 1974 roku Urząd Powiatowy w Wadowicach przekształcił Dom Kultury Dzieci i Młodzieży w Ognisko Pracy Pozaszkolnej, jako placówki wychowania pozaszkolnego. Powiększono wtedy liczbę zespołów i kół zainteresowań, wzrosła liczba uczestników oraz instruktorów prowadzących zajęcia. W pracy Ogniska zawsze dużą uwagę zwracano na muzykę i aktywność fizyczną. Różnorodne formy ruchu powiązano z muzyką a tańce miały charakter zbiorowej zabawy. Największym powodzeniem cieszył się zespół tańca nowoczesnego i klasycznego. Najmocniejszą stroną placówki były zespoły taneczne i rytmiczne, np.: Katarzynki, Roztańczone papużki, UFO, Wesoła szesnastka, Tenutki, zespół tańca nowoczesnego Rapina i inne. Od 1 lutego 2000 roku placówka stała się integralną częścią Ośrodka Wspierania Rodziny w Andrychowie. W styczniu 2014 roku Ognisko Pracy Pozaszkolnej przeniosło się do nowej siedziby.

W 1993 roku, od kiedy powstała Izba Regionalna Towarzystwa Miłośników Andrychowa z roku na rok zwiększa się liczba dzieci, młodzieży, osób dorosłych uczestniczących w różnych imprezach, warsztatach. Izba Regionalna TMA jest to miejsce, które stało się nieodłączną wizytówką Andrychowa. Jej osiągnięcia promują miasto nie tylko w regionie ale w kraju i poza jego granicami.

TMA zwraca się z uprzejmą prośbą do wszystkich, którzy byli bezpośrednimi uczestnikami opisywanych wydarzeń, posiadają informację na ten temat z innych źródeł o pomoc przy dokładniejszym opracowaniu dziejów andrychowskiego zamku..

Opracowanie: Teresa Putek oraz Maria Skrzypiec na podstawie materiałów i zdjęć stanowiących własność TMA