Dwór popularnie zwany jako "Zamek" od chwili przejęcia go
przez miasto służył i służy do tej pory jako placówka
kulturalno-oświatowa dla naszego miasta. W zbiorach Towarzystwa
Miłośników Andrychowa zachowało się kilka dokumentów i zdjęć
z tamtych czasów. Na ich podstawie opracowany jest niniejszy tekst.
W
1947 roku staraniem Towarzystwa Przyjaciół Dzieci zostało założone
w Zamku Państwowe Przedszkole nr 1. Główną przyczyną
powstania tego przedszkola był fakt, iż zwiększyła się ilość
pracujących matek. Zachodziła więc konieczność utworzenia
przedszkola, do którego dzieci mogłyby uczęszczać w tych
godzinach, kiedy rodzice zajęci byli pracą. Na początku jego
działalności zajmowało ono 5 sal. Uczęszczały do niego dzieci od
3 do 7 lat. Przebywały pod opieką 14 doświadczonych wychowawczyń
od 7.00 do 16.00. Przedszkole działało do 2006 roku.
W przyziemiu
prawego skrzydła andrychowskiego pałacu, przez jakiś czas
znajdowała się pracownia Albina Byrskiego, znanego fotografa
andrychowskiego działającego jeszcze przed wojną.
W
latach 1951-1969 funkcjonował w Zamku internat dla chłopców ze
szkoły zawodowej. W związku z tym, że wśród uczniów Zespołu
Szkół Zawodowych w Andrychowie była spora grupa młodzieży
dojeżdżającej, powstała potrzeba stworzenia dla niej internatu.
Zorganizowano go i otworzono 01.09.1951 roku w jednym ze skrzydeł
Pałacu Bobrowskich. Zakład (WSW) przygotował pomieszczenia i
wyposażył je w niezbędny sprzęt. W internacie znalazło się
również mieszkanie dla nauczyciela. Młodzież mieszkająca w
internacie korzystała z całodziennego wyżywienia na miejscu.
Posiłki były przygotowywane w kuchni przez zatrudniony tam
personel. Uczniowie otrzymywali państwowe stypendia, z których
opłacali pobyt i wyżywienie w internacie. Życie ich skupiało się
w skromnej świetlicy wyposażonej w telewizor, adapter i różne gry
stolikowe. W świetlicy organizowano również naukę własną.
Oprócz tego młodzież mieszkająca w internacie uczęszczała na
różne imprezy kulturalne do miejscowego Domu Kultury.
Dom
Harcerza, powstał w Andrychowie zgodnie z decyzją Kuratorium
Okręgu Szkolnego w Krakowie z końcem grudnia 1951 roku - była to
pierwsza tego typu placówka w ówczesnym powiecie wadowickim. W
pierwszym roku Dom Harcerza zatrudniał 2 pracowników etatowych,
którzy zorganizowali aż 8 kół zainteresowań z 98 uczestnikami.
Trzeba zaznaczyć, że w pierwszym roku Dom Harcerza zajmował jedną
salę w Świetlicy Stronnictwa Demokratycznego. W tej sali odbywały
się zajęcia techniczne, artystyczne i sportowe. W roku 1952/53
placówka została przeniesiona do Zamku do jego lewego skrzydła
gdzie otrzymała 4 sale w tym 3 pracownie. Zorganizowano wówczas
pracownię techniczną, artystyczną i przyrodniczą, do których
uczęszczało 208 dzieci zorganizowanych w 14 kółkach
zainteresowań. Placówka zyskiwała sobie coraz większą
popularność.
W
roku 1957, Dom Harcerza został przemianowany przez Ministerstwo
Oświaty na Dom Kultury Dzieci i Młodzieży. Celem tej
placówki było poprzez prowadzenie pracowni i kółek rozwijanie
zdolności i zainteresowań młodzieży, oraz umożliwianie im
pożyteczne wykorzystanie wolnego od nauki i pracy czasu. Zachowała
się do dziś karta ewidencyjna, którą należało wypełnić, aby
zostać uczestnikiem DKDiM. Mogło nim zostać każde dziecko w wieku
od 7 do 18 lat, które: osiąga dobre wyniki w nauce, a zachowaniem
swoim nie przynosi ujmy młodzieży; zgłosi się dobrowolnie na
uczestnika DKDM i uzyska zgodę rodziców, wychowawców i
Kierownictwa Szkoły; uczestnikiem DKDiM może być tylko ten kto:
uczy się pilnie w szkole, jest zdyscyplinowany, szanuje przełożonych
i kolegów, wkłada w pracę całą swoją ambicję i serce, szanuje
cudzą własność; uczestnik przychodzi na zajęcia punktualnie; nie
marnuje czasu przeznaczonego na pracę w zespołach; po zajęciach
pozostawia miejsce, instrumenty i narzędzia pracy w porządku;
uczestnik stara się swoją pracą osiągać najlepsze wyniki. Dzieci
i młodzież szkolna miała tu bogatą ofertę kółek zainteresowań.
Można było się zapisać do kółka: tanecznego, teatralnego,
czytelniczego, żywego słowa, literackiego, nauki języków obcych
(j. rosyjski, niemiecki), rytmicznego, muzycznego - gry na
mandolinie, akordeonie, gitarze, harmonijce ustnej, gotowania,
szycia, fotograficznego, szkutniczego, technicznego, turystycznego,
geograficznego, modelarskiego, lekkoatletycznego, łuczniczego,
radioamatorów. Z zachowanych zapisków dotyczących osiągnięć
poszczególnych kółek i ich uczestników czytamy: „ Zespoły
techniczne DKDiM w Andrychowie w latach 1959/60 zdobywają nagrody na
konkursach technicznych wojewódzkich. W 1959 roku Paździora
otrzymał 3 miejsce w skali wojewódzkiej a jako nagrodę 300 zł. W
roku 1960 Duda Jan uzyskał II miejsce i otrzymał rower. W 1959 r.
na zawodach centralnych Wanda Swakoń uzyskała III miejsce, a cały
zespół dziewcząt uzyskał także III miejsce, chłopcy VIII
miejsce. Łucznicy z Andrychowa, nie przesadzając są znani w całej
Polsce. Przechodząc zwycięsko przez zawody okręgowe, zbierają
laury na zawodach centralnych organizowanych przez Ministerstwo
Oświaty i Polski Związek Łuczniczy w Warszawie. I tak w roku 1958
na zawodach okręgowych w Warszawie uzyskali II miejsce, a w roku
1959 I miejsce. W 1957 roku prace kółka fotograficznego ostały
wyróżnione na wystawie wojewódzkiej a potem zostały wysłane na
wystawę centralną. Zespół taneczny uzyskał I miejsce na
eliminacjach wojewódzkich. Od roku 1958/59 zorganizowano zespół
żywego słowa. Uczestnicy tego kółka wzięli udział w powiatowym
konkursie recytatorskim gdzie uzyskali od I prócz II wszystkie
kolejne miejsca przed recytatorami z powiatu”.
Po
otrzymaniu sali przedszkola w roku 1958 wyraźnie rozwinęła się
działalność sobotnio-niedzielnych imprez masowych -
najważniejszego działu pracy placówki. Były to przeważnie różne
zabawy i konkursy dla wszystkich dzieci i młodzieży. DKDiM był
organizatorem imprez z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka,
"Karnawału Młodości", i wielu innych przedsięwzięć. W
niedzielę największa sala w Zamku (północna) pełniła rolę kina
dziecięcego. Frekwencja na seansach filmowych była zawsze 100 %.
Filmy były dostosowane do wieku widzów, dużo było również
filmów wychowawczych - związanych z tematyką przerabianą w
szkole. Wszystkie imprezy cieszyły się wielkim powodzeniem wśród
dzieci i młodzieży.
W
roku 1969 DKDiM prowadził działalność już w 33 kołach
zainteresowań skupiając 567 uczestników. Zajęcia w placówce
prowadzone były od 15.00 do 19.00. Obok działalności w kołach
zainteresowań prowadzono szeroką działalność imprezową dla
młodzieży. W związku ze zbyt małą ilością pomieszczeń dla
wszystkich zespołów, w roku tym DKDiM zmuszony był przenieść
działalność niektórych kół do Liceum, Szkoły nr 1 i nr 3.
DKDiM
był również organizatorem wielu wycieczek m.in. do Warszawy,
Gdyni, Zakopanego, Ojcowa. Oprócz tego w tygodniu działała tu
również świetlica dla dzieci oczekujących na rodziców. Mogły
tam oglądać telewizor, pograć w gry świetlicowe, tenis stołowy,
bilard. DKDiM miał zawsze bogatą ofertę imprez dla dzieci i
młodzieży w okresie wszystkich ówcześnie występujących wolnych
dni (ferie, wakacje). Bardzo ważną inicjatywą tej placówki była
opieka nad dziećmi Polaków, którzy mieszkali po II wojnie
światowej za granicami kraju np. w Szwecji czy Dani. Takim
znamiennym wręcz już historycznym i bardzo cennym tego dowodem jest
znajdujący się w zbiorach TMA list z 26 września 1956 roku, od
Pani Stanisławy Kowalczyk nadany w Szwecji a adresowany do Pani
Janiny Wojnarowskiej - Dom Harcerza, Andrychów, woj. Kraków.
Czytamy w nim m.in.: "Szanowna Pani. List otrzymałam za
który serdecznie dziękuję. Co do Krysi to się bardzo podobało w
Polsce. I zawsze panią wychowawczynią wspomina że pani była
bardzo dobra, dla Krysi. I oczywiście koleżanki. A teraz Pani
opiszę o Krysi powrocie do Szwecji. (......)Pojechała Krysia
samochodem do Konsulatu. I koleżanki z którymi była, w Konsulacie
zrobili ładne przyjęcie. Mówiła ładne wiersze, co się nauczyła
w Zakopanem i śpiewała Hymn Polski. Bardzo się podobało wszystkim
że tak się tyle wierszy nauczyła i piosenek. (.....) A teraz ja z
mężem bardzo Pani, dziękujem za dobre serce. Że Krysia się
nauczyła tyle wierszy i piosenek. I oczywiście po polsku dobrze
mówi. Co do Krysi to chodzi do szkoły i się dobrze uczy. Zawsze
wspomina Polskę. Że tak miała wesoło, i tyle zwiedzała ładnych
miast(......).
W
1960 roku Komitet Rodzicielski był założycielem "Ogródka
jordanowskiego przy Zamku", który służył również
przedszkolakom i dzieciom ze świetlicy.
Dom
Kultury Dzieci i Młodzieży obejmował swoim zasięgiem nie tylko
młodzież ze szkół andrychowskich ale także z okolicznych wiosek
takich jak: Rzyki, Belęcina, Inwałd, Gierałtowice, Łęg. Średnio
w ciągu roku szkolnego przewijało się 600 dzieci i młodzieży -
co w okresie od 1951 do 1976 roku dawało 15 000 dzieci i młodzieży.
Nie wliczamy tu balów, konkursów, imprez sportowych i kulturalnych,
seansów kinowych, wycieczek i biwaków.
30
maja 1974 roku Urząd Powiatowy w Wadowicach przekształcił Dom
Kultury Dzieci i Młodzieży w Ognisko Pracy Pozaszkolnej, jako
placówki wychowania pozaszkolnego. Powiększono wtedy liczbę
zespołów i kół zainteresowań, wzrosła liczba uczestników oraz
instruktorów prowadzących zajęcia. W pracy Ogniska zawsze dużą
uwagę zwracano na muzykę i aktywność fizyczną. Różnorodne
formy ruchu powiązano z muzyką a tańce miały charakter zbiorowej
zabawy. Największym powodzeniem cieszył się zespół tańca
nowoczesnego i klasycznego. Najmocniejszą stroną placówki były
zespoły taneczne i rytmiczne, np.: Katarzynki, Roztańczone papużki,
UFO, Wesoła szesnastka, Tenutki, zespół tańca nowoczesnego Rapina
i inne. Od 1 lutego 2000 roku placówka stała się integralną
częścią Ośrodka Wspierania Rodziny w Andrychowie. W styczniu 2014
roku Ognisko Pracy Pozaszkolnej przeniosło się do nowej siedziby.
W
1993 roku, od kiedy powstała Izba Regionalna Towarzystwa
Miłośników Andrychowa z roku na rok zwiększa się liczba
dzieci, młodzieży, osób dorosłych uczestniczących w różnych
imprezach, warsztatach. Izba Regionalna TMA jest to miejsce, które
stało się nieodłączną wizytówką Andrychowa. Jej osiągnięcia
promują miasto nie tylko w regionie ale w kraju i poza jego
granicami.
TMA
zwraca się z uprzejmą prośbą do wszystkich, którzy byli
bezpośrednimi uczestnikami opisywanych wydarzeń, posiadają
informację na ten temat z innych źródeł o pomoc przy
dokładniejszym opracowaniu dziejów andrychowskiego zamku..
Opracowanie: Teresa Putek oraz
Maria Skrzypiec na podstawie materiałów i zdjęć stanowiących
własność TMA